سبحانک لاعلم لنا ما علمتنا
موضوع این متن امثال وحکم ایرانی درحوزه زنان میباشد امید وارم این حرکت کوچک مقبول واقع شود. قبلا نیز از کلیه خانمهای محترم پوزش می طلبم که شاید در دل این متن واژه های تندی به کاررفته باشداما به سبب اینکه هنوز در فولکلور و محاوره ایرانی درکمال تاسف جاری وساری میباشند واقعیات جامعه ما محسوب شده وناگزیر از بیان آن هستم .دراشعار وضرب المثلهای زیر غیرفعال بودن زنان درحیات سیاسی واموراجتماعی ، شوهرسالاری، وجود رابطه ی ناعادلانه میان مردوزن ،رفتار مستبدانه واقتدارگرایانه با زن ،برداشت منفی از زن ، زن را احساساتی، حقیر، کوته بین، نادان و...شمردن .داشتن حق سرکوبی اعضای خانواده توسط مرد و تحمیل الگوی اقتدارگرانه که متاسفانه از زبان شعرای بزرگ وزعمای قوم بیان شده بدین شرح عنوان میشود :
*چو زن شاه شد کارها گشت خام (فردوسی ) * زنان نازک دل اند وسست رای اند ، به هرخوچون برآریشان برآیند (نظامی ) *زن ناقص العقل است .* زنان چون ناقصان عقل و دین اند ، چرا مردان ره آنان گزینند (ناصرخسرو) * زنان درآفرینش ناتمام اند ، از ایرا خویش کام و زشت نامند . * برکنده به ،آن ریش که دردست زنان است . * زنان را نیست چیزی بهتر از شوی . (نظامی ) * زنان را بود شوی کردن هنر ، بر او شوی به که نزد پدر (اسدی ) * زن پارسا در جهان نادر است . * زن خوب وفرمانبر وپارسا ،کند مرد درویش را پادشاه . * زن بد درسرای مرد نکو ،هم دراین عالم است دوزخ او (سعدی ) * بهین زنان درجهان آن بود ،کز او شوی همواره خندان بود (فردوسی ) * از حمام می آیی برو خانه ی شوهر ،از حامه شویی خانه ی مادر * زن تا نزاید دلبر است وچون زاید مادر است * زن پرهیزکار زاینده ، مرد را دولتی ست پاینده * زنان را همین بس بود یک هنر ، نشینند وزایند شیران نر * آنکه را دختر است جای پسر، گرچه شاه است هست بد اختر (سنایی ) * پسر زاییدم برای رندان ، دختر زاییدم برای مردان ، خودم ماندم سفیل وسرگردان * زنی گرجهان شد به فرمان اوی ، بر او برنباشد گرامی چوشوی (فردوسی ) * شوهر خدای کوچک زن است .هرگز نبینی زنی رایزن ، به کاری مکن نیز فرمان زن (فردوسی ) * به گفتار زنان هرگز مکن کار ، زنان را تا توانی مرده انگار * زن چو خامی کند بجوشانش ، رخ نپوشد کفن بپوشانش ،ورکند سرکشی هلاکش کن ،آب رخ می برد به خاکش کن. (اوحدی ) * زن چو مار است زخم خود بزند ، بر سرش نیک زن که بد بزند * زن واژدها هردو در خاک به (فردوسی ) * مکر زن ابلیس دید و بر زمین بینی کشید * جادو رفتار زن است * جادو زبان زن است * زن از پهلوی چپ شد آفریده ،کس از چپ راستی هرگز ندیده (جامی ) * زکار زن همه آید کاستی * زن از غازه ، سرخ رو شود مرد از غزا * جزع وگریستن دوانگی باشد وکار زنان * زنان را از آن نام ناید ، بلند که پیوسته درخوردن وخفتند (فردوسی ) * است وزن وشمشیر، وفادار که دید ؟ * وفا از زن مخواه از سگ وفا جوی * با زن راز نیست * پیش زنان راز هرگز مگوی * نگویی به پیش زنان راز را (فردوسی ) * مگو اسرا ر حال خویش با زن ، که یابی راز فاش کوی وبرزن (ناصر خسرو) * چه مردی بود کز زنی کم (عنصری ) * وای آن مردکو کم از زن است (سنایی ) * فضل مردان بر زن ای حالی پرست ، زان بود که مرد پایان بین تر است (مولوی ).
فی الحال جهت تلطیف فضای به وجود آمده به سبب مطالعه مثلهای فوق ، شایسته است که تعریفی اجمالی از فولکور وامثال وحکم داشته باشیم تا علل پیدایش مثلهایی اینچنینی برای ما آشکارشده یا لااقل اندکی توجیه گردد.
فرهنگ عامه
تکاپوی فرهنگی انسان ها دو جهت دارد یکی از طریق ذهن وفکراست که خود را درخلاقیت های هنری وعلمی وفلسفی نشان میدهد (فرهنگ معنوی یا غیر مادی )ودیگری سلسله اعمال مادی، برای گسترش زندگی مادی ،ازانواع علوم وفنون است که توانسته اند جنبه ی فرهنگی پیدا کنند (فرهنگ عینی یا مادی ).فرهنگ غیر مادی را به رسمی (فرهنگ خواص )وغیررسمی (فرهنگ عوام )میتوان تقسیم کرد .واژه فرهنگ عامه یا (فولکلور) به بخشی ازعناصر ومواد فرهنگ اطلاق می شود که شفاها انتقال می یابد . ریشه ادبیات هر قومی درفرهنگ عامه است فولکلور هرجلوه از سنتی را دربرمیگیرد که درداستان ها افسانه ها خرافات ضرب المثل ها چیستان ها ترانه ها مراسم ونیایش های قوم بیان میشود یا به منصه ظهورمیرسد. فرهنگ عوام گرچه درتاریخ وادب رسمی مقامی ندارد اما به موازات فرهنگ خواص به صورتی ساده وآرام جریان داشته به وسیله ی مردم عادی پدید آمده است . فرهنگ عامه را مکمل نهایی فرهنگ ملی توصیف میکنند .فرهنگ عامه به فرهنگ ملی رنگ وبو و وجه تمایز مخصوص به خود را میدهد . با گذشت شرایط زمان ومکان تغییر پیدا نمیکند در نقطه ی مقابل آن فرهنگ رسمی وجود دارد که به صورت قراردادی در جامعه وضع میشود با تغییر شرایط زمان ومکان دگرگون میگردد موضو ع هایی که به نام فرهگ عامه بررسی میشوند درسه مقوله قرار میگیردن : الف ) باورها ،عرف وعادات .ب) آداب ورسوم مربوط به نهادهای اقتصادی واجتماعی .ج) داستان ها، ترانه ها وضرب المثل ها . با توجه به تعریف های موجود میتوان گفت به طورکلی منظوراز فرهنگ عامه نحوه ی جهان بینی وروان شناسی انسان عادی واندیشه ی او درباب فلسفه، دین ،علوم ،نهادهای اجتماعی وادبیات شفاهی است . واژه ی مثل درفرهنگ معین نظیر قصه حکایت افسانه داستان مشهور عبرت پند اندرز وحکمت تعریف شده است . برای حکمت این معانی درفرهنگ ذکر گردیده است :دلیل برهان صفت عبرت علامت حدیث روایت . از اینرو امثال به معنی مثل ها مانند ها وحکم به معنای حکمت ها اندرزها وپندهاست .
امثال وحکم : امثال وحکم باورها ونگرش ها ی خاص وعام جامعه را نشان میدهد وما را به ژرفای نگرش های اجتماع درباره ی موضوع های گوناگون ومتفاوت راهنمایی میکند . ازدیگرسو بسیاری از نکته ها که درادبیات رسمی نیامده،یا امکان آمدن آن نبوده ، در امثال و حکم بازگوشده است. زیرا سرپنجه ی سنگین نظارت قدرت سیاسی درآنجا حنجره ی ایرانی را آرام تر فشرده یا توان فشردن آنرا نداشته است .شماری از صابنظران تعاریفی جدا گانه از مثل وحکمت ارائه داده اند .شادروان علی اکبر دهخدا مینویسد ( مثل ) تشبیه معقول به محسوس میباشد. درعبارتی کوتاه وفصیح برای نیکو تصویر کردن معقول در ذهن یا تاثیر زیاده دادن بدان و(حکمت ) عبارتی است فصیح وقصیر ، که حاوی قاعده ی طبیعی یا عقلی یا وضعی بوده وبه تسامح ،عامه هردورا (مثل) گویند . بطورکلی در (مثل وحکمت ) چهارنکته مهم وجود دارد :ایجازلفظ ،رسایی معنا ،حسن تشبیه و وجود کنایات ازویژگیهای مهم آن به شمار می آیند . به همین تعبیر، بسیاری از مصراع وابیات فردوسی، مولوی ،سعدی ،حافظ ،نظامی ،صائب ودیگرشاعران که درگفت وگوی روزمره ی مردم وارد شده ازاین جمله اند شاعران نامدارایران میان فرهنگ خواص وعوام پلی ایجاد کرده اند واین دوام شعروماندگاری اندیشه های آنان را باعث شده است .
